Դադիվանքին որևէ վտանգ չի սպառնում, հայտնում է Մայր Աթոռի տեղեկատվական համակարգի տնօրեն Վահրամ քահանա Մելիքյանը:

Դադիվանքի միջնակարգ դպրոցը կրակի մեջ է. այնտեղ 22 աշակերտ էր սովորում՝ վերաբնակեցված ընտանիքների երեխաները. դպրոցի շենքը կրակի տվեց հենց տնօրենը Մովսես Կիրակոսյանը՝ իր տունն ու դպրոցը նույն լուցկիով վառեց ու հեռացավ:

Իրավիճակը, որում այս պահին գտնվում է հայ հանրությունը, չի պարունակում ոչ մի խոստում, թե վաղը ավելի լավ է լինելու, եթե բոլորս կանգնած մնանք ներկայիս կետում։

Հունիսի 8-ին հաղորդվել էր, որ Ջիգարխանյանը հոսպիտալացվել է Մոսկվայի կլինիկաներից մեկում: Ավելի ուշ նա դուրս էր գրվել հիվանդանոցից:

Ի՞նչ ճա­կա­տա­գիր է սպա­սում մեր բանտ­վող հնա­մե­նի ե­կե­ղե­ցի­նե­րին ու հու­շար­ձան­նե­րին։ Սոց­ցան­ցե­րում թե՛ մաս­նա­գետ­նե­րը, թե՛ մտա­հոգ ան­ձինք հար­ցը բարձ­րաց­նում են, պա­տաս­խան ակն­կա­լում, հոր­դո­րում՝ փր­կել, ինչ հնա­րա­վոր է։ Մի կող­մից՝ պատ­մու­թյու­նը կտ­րել-բե­րե­լով կորց­նում ենք մշա­կու­թա­յին հետ­քե­րը, մյուս կող­մից՝ Նա­խի­ջա­նի հու­շար­ձան­նե­րի (և ոչ միայն) օ­րի­նա­կով գի­տենք՝ ին­չի են ըն­դու­նակ ա­զե­րի­ները, ու հարկ ե­ղած դեպ­քում որ­քան լուռ ու ան­տար­բեր են մի­ջազ­գա­յին հա­մա­պա­տաս­խան կա­ռույց­նե­րը։

Տա­րին սկս­վեց հե­ռա­վար կր­թու­թյան պար­տադ­րան­քով։ Դժ­գո­հու­թյուն­նե­րը բախ­վում էին վա­րա­կը չտա­րա­ծե­լու և մարդ­կա­յին կյան­քե­րը փր­կե­լու հրա­մա­յա­կա­նին։ Աշ­նան սկզ­բին, մի փոքր ու­շա­ցու­մով բաց­վե­ցին հան­րակր­թա­կան հաս­տա­տու­թյուն­նե­րի դռ­նե­րը։ Բա­կե­րում քիթ քթի խա­ղա­ցող ե­րե­խա­նե­րը դա­սա­ժա­մե­րին պար­տա­վո­րում էին պա­հել սո­ցիա­լա­կան հե­ռա­վո­րու­թյունն ու դի­մակ կրե­լու պա­րե­տի ո­րո­շու­մը։

1945 թ. հու­լի­սի 23-ին Փա­րի­զում դա­տա­կան գոր­ծըն­թաց սկս­վեց կո­լա­բո­րա­ցիո­նիս­տա­կան (թշ­նա­մու հետ հա­մա­գոր­ծակ­ցող) «Ֆրան­սիա­կան պետու­թյան» ղե­կա­վար Ֆի­լիպ Պե­տե­նի նկատ­մամբ։ Զա­ռա­մյալ մար­շա­լին մե­ղա­վոր ճա­նա­չե­ցին պե­տա­կան դա­վա­ճա­նու­թյան մեջ և դա­տա­պար­տե­ցին գն­դա­կա­հա­րու­թյան։ Սա­կայն ֆրան­սիա­կան Դի­մադ­րու­թյան ղե­կա­վար և Պե­տե­նի նախ­կին են­թա­կա, գե­նե­րալ Շառլ դը Գո­լը մա­հա­պա­տի­ժը փո­խա­րի­նեց ցմահ բան­տար­կու­թյամբ։

Երբ տուն վե­րա­դար­ձա, Սա­սու­նի­կին հարց­րի, թե ով է ճամ­փա­բա­ժա­նում կանգ­նած ծե­րու­նու ակ­նար­կած Ջա­բին։ Նա ժպ­տաց ու հե­ռա­խո­սա­հա­մար հա­վա­քեց։ Այդ տա­րի­նե­րին Շու­շիում հե­ռա­խո­սա­կա­պը գոր­ծում էր ան­թե­րի։ Ի­րեն բնո­րոշ ան­մի­ջա­կա­նու­թյամբ, շուշ­վա բար­բա­ռով Սա­սու­նի­կը ջերմ զրույ­ցի բռն­վեց հե­ռա­խո­սի այն ծայ­րում գտն­վող կնոջ հետ, ո­րը Ջա­բիի կինն էր։

Թուրք-ա­զե­րա­կան զե­ռու­նի պար­տու­թյու­նը տիե­զեր­քի կամքն է։ Աշ­խար­հը չի կա­րող վե­րած­վել դժոխ­քի։ Եվ այս պա­հին ինձ զար­մաց­նում, հո­գե­հան է ա­նում մի զար­մա­նա­լի, ա­վե­լի ստույգ, զար­հու­րե­լի հարց. ի՞նչն է դր­դում դժոխ­քի այս զա­վակ­նե­րին հպա­տա­կեց­նե­լու աշ­խար­հը։

Հա­յոց կր­թա­կան գոր­ծը սկ­սել էր ծաղ­կում ապ­րել դեռևս 1850-ա­կան թվա­կան­նե­րից: Այն նոր թափ ա­ռավ 1860-ից հե­տո, երբ ըն­դուն­վեց Ազ­գա­յին սահ­մա­նադ­րու­թյու­նը, իսկ 1880-ա­կան­նե­րին, պատ­րիարք­ներ Խրի­մյան Հայ­րի­կի և Ներ­սես Վար­ժա­պե­տյա­նի շնոր­հիվ, կր­թա­կան շար­ժու­մը նոր վե­րելք ար­ձա­նագ­րեց, հիմն­վե­ցին բազ­մա­թիվ վար­ժա­րան­ներ, ո­րոնք կենտ­րո­նա­ցան մի քա­նի ըն­կե­րու­թյուն­նե­րում՝ Միա­ցյալ, Ազ­գան­վեր, Հա­յու­հյաց և այլն: